Naar aanleiding van een voetnoot in het rapport “Ervaren discriminatie in Nederland” van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) is Grietje Keller (stichting Perceval) samen met Erica van den Akker (stichting Weerklank) een gesprek aangegaan met de auteurs. In de bewuste voetnoot staat: “Het is mogelijk dat mensen met psychische klachten bepaalde bejegingsvormen negatiever waarderen dan mensen zonder psychsiche klachten en daarom meer discriminatie ervaren.” Stichting Perceval en Weerklank stuurden een brief en vroegen een gesprek hierover aan bij het SCP. Grietje Keller vertelt waarom.
We hebben de Amerikaanse wetenschapper en ervaringsdeskundige Margaret Price die onderzoek doet naar stigma, gevraagd te reageren op deze voetnoot. Zij schreef: “I do think that is a form of sanism. Also gaslighting. It shows up in all kinds of ways–essentially an assumption that we “don’t know our own minds”–literally.” ‘Sanism’ is het Engelse woord voor de discriminatie en onderdrukking van mensen met een psychiatrisch label. ‘Gaslighting’ wordt gebruikt voor pogingen om iemands perceptie van de werkelijkheid te verstoren. Het is een terugkerend fenomeen dat men twijfelt aan het beoordelingsvermogen van mensen met psychische ingewikkeldheden. Eén van de belangrijkste problemen die mensen met een psychische beperking ondervinden is dat hun ervaringen niet serieus genomen worden. Er wordt over hun belevenis heen gestapt. Eigenlijk kun je het vergelijken met de Zwarte Pieten discussie.
Op 23 september zijn wij het gesprek aangegaan met Iris Andriessen en Karin Wittebrood de auteurs van het rapport. Wij kregen uitgebreid de tijd om ons woord te doen. Tijdens het gesprek hebben we het gehad over waar mensen met een psychiatrische beperking tegen aanlopen. Het werd al snel duidelijk dat zij hier minder bekend mee zijn dan discriminatie op basis van sekse, etniciteit, geloof of homoseksualiteit.
Met betrekking tot de bewuste voetnoot wisten zij te vertellen dat dit was om het verschijnsel over- en onderrapportage te duiden. Zij hadden nog meer van dit soort voetnoten geplaatst. Het fenomeen heeft te maken met het verschil tussen werkelijk en ervaren discriminatie. Soms vat iemand iets op als discriminatie en dat is het dan niet en andersom. Maar wij vinden de noties onder- en overrapportage niet relevant, omdat het rapport de ervaren discriminatie onderzoekt. Daarnaast speelt mee: op het moment dat je iets ervaart op een bepaalde manier dan is het een werkelijkheid. De auteurs refereren nota bene zelf in het rapport aan de Thomas-theorema die stelt: “If men (sic) define situations as real, they are real in their consequences.”
Geschreven door: David de Ruiter.
De gewraakte voetnoot is terug te vinden op pagina 96 van het rapport “Ervaren discriminatie in Nederland” (.pdf).